Зборот „Гуру“ (учител) денес е познат на сите, и мислам, дека смислата му е јасна. Тој дошол кај нас од некои источни религии, особено од хиндуизмот.
Во оделни источни религиозни групи, се смета дека ако следбеникот нема гуру, тој е ништо, не достигнал никакви духовни височини и пропаѓа. Во оваа смисла, источните религии на некој начин личат на тоталитарни секти, чии лидери се воздигнуваат во ранг на гуру. Во една од книгите на Кришна е напишано како ученикот треба да го третира својот учител. Паѓајки ничкум пред него, тој ги вели следните зборови: “Ти си моето духовно сонце, а јас – мала искра на твоето сјаење; Ти си мој господ, а јас сум твој слуга засекогаш. Нектарот на Твоите лотосови стапки ги обземаат сите мои сетила, и јас се потпирам само на бескрајната сладост на твоето свето име. Што јас паднатиот, можам да кажам по сопствено разбирање? Тука сум само за да ја исполнам твојата волја. Чувствувам големо задоволство во зборовите што ти ги внесуваш во мојата уста. Во овој случај, јас дури и не ќе размислувам за тоа дали се точни или не“.
Ако религијата (во вистинска смисла) се карактеризира со стремеж кон врска со Бога, во сектата сè започнува и завршува со лидерот, сè се врти околу него. Никаква врска со Бога (каков што сектантите си го претставуваат) без лидерот на сектата нема и не може да има. Оваа улога ја игра гуруто во речиси секоја секта.
Со големо жалење, треба да признаеме, дека гуруизмот периодично се појавува и во Православната црква. Тука гуруистичките настроенија се условени од појавата на таканаречените младостарци (возраста нема никакво значење, младостарците можат да бидат и млади и возрасни луѓе), чии мислења за нивните следбеници стануваат поважни од зборовите на Ерахијата (Епископатот), од гласот на самата Црква.
Значи во црковните општини (парохии) се образуваат групи, кои всушност потсетуваат на секти, возглавени од човек, што страда од чир на гордост, со желбата да доминира (владее) над луѓето или, пак, е просто умо-помрачен, на кого му е неопходна медицинска помош. Во секој случај гуруизмот во Црквата несомнено е демонски феномен, под раководство на сатаната. Покојниот Светејши Московски и на цела Русија патријарх Алексеј ІІ се однесуваше многу сериозно кон овој проблем. Тој кажуваше: „Некои клирици на нашата Црква, запазувајќи ја на зборови верноста кон својата Ерархија (Епископатот), се однесуваат како расколници, претендирајќи ја улогата на некакви „старци”. Критикувајќи ја Врховната црковна ерархија, тие, во спротивност со Духоносните Отци на минатото и сегашноста, се обидуваат да привлечат внимание кон себе и на тој начин да си создадат што поголема репутација. Како по правило, за непроменлив и единствен услов за спасение тие го објавуваат полното потчинување кон себе на тие, кои ќе пристапат под нивно раководство, претварајќи ги во некакви роботи, кои без благословот на таквиот “старец’ не можат да направат ниедно добро дело, колку и тоа да е незначително. Човекот на таков начин се лишува од благословената слобода на волјата, која му ја дарува Бог. За да ја потврдат својата вистинитост тие неумесно исползуваат референци од светите отци, сквернавејќи го нивното велико дело извртувајќи го самиот поим за старчеството… Оделни современи „старци“ (или подобро е да се нарекуваат „младостарци“), без духовно расудување, им налагаат на воцрковените мачни товари за носења (Лк. 11; 46), во својата пастирска дејност приложуваат печатени материјали, погубни за духовниот живот, и неосновано приложуваат кон мирјаните, кои во голема мера се сеуште духовно неукрепени, форми на духовно раководство, релеванти само во монаштвото”.
За жал, таквите свештенослужители, изопачувајќи ја древната монашка пракса, започувааат да се занимаваат со духовништвото по своја волја и бараат безусловно послушание кон себе си. По зборовите на свети Игнатиј Брјанчанинов, таквото „старчество“ е „душепогубно актерство и тажна комедија“, чија суштина е „самоизмама и демонска прелест“.
Гуруизмот е отстапување од христијанскиот живот, јавно непослушание кон апостолите, кои учат: „Пасете го Божјото стадо, што го имате, надгледувајќи го не присилно, туку драговолно и според Бога; не заради срамна печалба, туку од сé срце. И не како да управувате со народот, туку давајќи му пример на стадото. (1 Петр. 5,2-3). И зборовите на свети Игнатиј Брјанчанинов: „И ти наставнику, пази се од гревовно дејствие! Не го заменувај Бога со себе си за душата која прибегнала кон тебе“ – не значат ништо за таквите. Тие немаат страв Божји, макар и да го знаат неговото сурово предупредување: Кој ќе соблазни едно од овие мали, кои веруваат во Мене, за него е подобро да му се обеси воденички камен на вратот и да потоне во морската длабочина (Мат. 18,6).
Гуруизмот е изобличување на православниот поглед на спасението. Тоа е изобличување на самото Православие. „Православниот” гуру може беспрекорно да го знае редот на службите, благоговејно да го цитира Евангелието, бескрајно да се повикува на делата на Светите Отци, но тоа тој ќе го прави не за слава на Светата Црква и нејзиното богатство, ниту за спасение на христијанските души, а за своја полза. Тој како да го засенува Христос со себе си. „Послушанието е повеќе од постот и молитвата”, „Православие или смрт” – во нивните усти овие свети вистини се испразнуваат од содржината, се првртуваат во груби мотиви за дејствие, зад кое не стои висока духовност, а само демонски мрак.
Агресивното непримање на баркодовите, биометриските пасоши, чиповите, кои ќе бидат вметнувани под кожата, и кои ќе го содржат бројот на ѕверот – сé тоа и многу друго е плод на гуруизмот. Наспроти тоа што самите младостарци имаат нови пасоши, и идентификационен даночен број и баркодовите не ги плашат. Некои псевдопастири ги вовлекуваат своите чеда во таква џунгла на окултизмот, од која е многу тешко да се извлечат, потешко дури и од најдеструктивната тоталитарна секта…
Сé започнува од „безопасните“ за душата хомеопатија и источните псевдомедицински практики (акупунктура), јога, и се завршува со помирување на христијанството со астрологијата или екстрасензориката, кои наводно имаат зрно вистина и кои „погрешно е да се разгледуваат само негативно“.
Друг аспект на гуруизмот е почитувањето како светци на луѓе со сомнителен живот. Со благослов на “православните” гуруа се цртаат икони на Григориј Распутин, царот Иван Грозни. Тие велат дека веќе е нацртана иконата на рок-пејачот Игор Талков. Талков можеби е добар човек, но не е светител. Се водат разговори и за тоа, дека веќе Сталин треба да биде канонизиран. Кај мене дојде еден маж, кој многу агресивно се обидуваше да ме убеди, дека Иван Грозни е вистински светител. На мојот аргумент, дека Иван ІV убил илјадници луѓе, тој човек ми врати, дека во неговиот синодик се запишани сите 5000 души – единствено предавници. Јас го поправив, дека овие пет илјади се од еснафот на палатата, а оние непознати што никој не ги сметал, дали се сите предавници? Тој, велам, имаше седум жени! Одговорот беше обесхрабрувачки: “Да, но венчаните беа само три!”
Има и такви „старци”, кои, наводно, грижејќи се за спасението на душите на своите духовни чеда, ги благославуваат да ги остават работните места, да ги напуштат домовите и да се „спасуваат” далеку од цивилизацијата – в тајгата и во мочуриштата. А самите тие, ако се со умот, не ги следат своите духовни чеда. Денес веќе знаеме за „самарските отшелници”, „пензинските затворници”, за религиозната заедница во сибирското село Гореловка, во мочуриштата во Томската област. За тоа пишуваа весниците, стана збор на телевизијата. А уште колку слични случаи има, и за кои никој не знае?
Друг пат ми се случува да слушам: „Со старците сé е јасно, тие или се во прелест, или не знаат што прават. Но луѓето, луѓето каде гледаат? Добро прашање.
Работата е во тоа што на почетокот во демонската прелест можат да бидат заплеткани оние парохијани, кои минуваат во бескрајно трагање по духоносни старци. Дали вреди да зборувам, дека таквите луѓе – духоносни старци – се ретки, но при силна желба, како што се кажува, можат да бидат „најдени“ во секоја парохија. Добро е, ако свештеникот веднаш го определи нездравото духовно расположение на таквите парохијани и ги вразуми. Но, нели тој може и самиот да се фати на орото и да тргне по духовно повредени луѓе. Односно, и самиот да се повреди, да стане марионета на непријателот на човечкиот род. А потоа невоцрковените луѓе ќе прашаат, гледајќи ги отстрана таквите христијани, водени од таков младостарец: по што се разликуваат од сектите? И ќе бидат потполно во право.
Од гледна точка на Православието, безумно постапуваат не само младостарците, но и оние луѓе, кои, гледајќи ја откриената грдост, лага, а често и насилие, си дозволиле да се убедат во „високата духовност“ на своите раководители. Безумието е болест на нашиот век, суеверието и скриеното незнаење на „просветлениот“ современ човек. Тука не можеме а да не ги спомнеме зборовите на светиот апостол Павле: Зашто ќе дојде време кога луѓето нема да го слушаат здравото учење, но, водени по своите похоти, ќе си изберат учители да им го залажат слухот (2 Тим. 4,3).
Но, зошто се смета – се разбира, премолчено – дека со доаѓањето во Православната Црква, човек мора целосно да престане да размислува. Често дури и интелигентни луѓе, кога ќе стане збор за духовните нешта, по ум ставнуваат како мали деца. Меѓу другото, свети апостол Павле кажува: „Браќа, по умот немојте да бидете како деца, за злото бидете како дечиња, а по умот зрели“ (1 Кор. 14:20). И светите отци ја нарекуваат мудроста, или духовното расудување, највисока добродетел. Во што се состои таа и на што се заснова? Таа се основа на следењето не на нашите нашите лажни откровенија, дури ни на реалниот наш духовен опит (бидејќи е нецелосен), туку на Божественото Откровение, содржано во Светото Писмо и Светото Предание, т.е. во Библијата и светоотечките дела, без кои е невозможно правилното разбирање на Библијата. Односно, треба да ги читаме и читаме книгите на Светото Писмо, и тогаш ќе можеме да ги разбереме и зборовите на Апостолот, кој предупредува: Но ако и ние самите, или пак ангел од небото ви проповеда нешто спротивно од она што вии благовестевме ние, нека биде проклет! (Гал. 1:8). И на друго место:Возљубени, не верувајте му на секој дух, туку проверувајте ги духовите дали се од Бога, бидејќи многу лажни пророци се јавија во светот. (1 Јован 4,1); Испитувајте се сами себе дали сте во верата! Сами проверувајте се! (2 Кор. 13,5). Свети Игнатиј Брјанчанинов исто така ги предупредува христијаните за опасноста од човекопоклоништвото: „Пазете се од пристрастие кон наставниците. Мнозина не ги забележале и паднале заедно со наставниците во мрежите на ѓаволот… Пристрастието го претвора лубениот човек во идол: од принесените на тој идол жртви Бог се одвраќа со гнев… И напразно се погубува животот, добрите дела пропаѓаат“. За тоа предупредуваат и преподобниот Пимен Велики, и преподобниот Јован Касијан Римјанин, и многу други светии.
Се разбира, по зборовите на Господа, во светот треба да има искушенија и соблазни, но главното оружје против искушенијата, како што кажува Свети Јован Златоуст, е расудувањето. Да се заблудуваме во тој однос е опасано: старата и новата црковна историја ни покажуваат како цели групи се отклониле во раскол или ерес, убедени во тоа, дека нивниот лидер е непогрешлив „старец“. За да донесеме разумно решение, треба да се научиме да мислиме критички. Од таа способност, доколку сакате, зависи исцелувањето на човекот во современиот свет.
Луѓето, без многу да размислуваат, на наше чудење лесно се подават и на најмизерните замки, дозволувајќи им на несоодветни луѓе да ги вовлечат во псевдодуховно и физичко ропство. Но, претставете си како би се развивале нештата, ако приврзаниците на Џим Џонс (организатор на озлогласената тоталитарна секта, нејзините членови – неколку стотини души – кои извршиле масовно самоубиство кон крајот на 70-те години од минатиот век), го прашале: „Зошто?”… Но тие не го прашале. И станале жертви на абсолутното послушание кон својот гуру. Тие не биле способни да мислат критички.
Како да ги препознаеме младостарците, како да не паднеме во заразена од гуруизам заедница? Постојат определени знаци, според кои можеме да судиме за една или друга група. Треба да бидеме внимателни, трезвено да ја оценуваме ситуацијата и не бидува да се притеснуваме или да стравуваме да поставуваме прашања, зашто безусловното подчинување кон младостарецот, ако свештеникот неочекувано се покаже како таков, со времето може да стане разлог за оштетување на вашето духовно здравје.
1. И така, поучете се која е историјата на групата или нејзината „јурисдикција”? Мене, като свештеник, силно ме зачудува, недостатокот на интерес кон тоа прашање кај многу луѓе, кои за прв пат доаѓаат во црквата. Ако парохијата има своја веб страна, проучете ја внимателно и ако произглегуваат прашања, прашајте!;
2. Не кажуваат ли таму: „Само во нашиот храм се прави сé како што е заповедано. Сите останати црковни општини и парохии отстапиле од правилата!”;
3. Не се ли смета раководителот за „гонен” и „неразбран” от другите свештеници, од управувачкиот архиереј? Не се ли сметаат надворешните како „непријатели“, како „заробени“? Се ограничува ли општењето на личноста со оние кои се надвор од групата?;
4. Ве замолувале ли некогаш за нешто јавно незаконско, аморално и понижувачко, повикувајќи се на послушанието како вистинска добродетел?;
5. Не кажуваат ли: „Вистински епископи веќе нема”? Не се ли забележуваат обиди за поткопување на репутацијата на признаените авторитети на Црквата или, пак, да се посее сомнение за нивната компетентност?;
6. Дури ако на прв поглед групата живее скромно, полезно е да научите дали не се склони новообратените да се жртвуваат на еден или друг начин (пари, имот, полномошно за кредит);
7. Не се ли исползуваат заплашувања и обвиненија, на пример, „ако си заминете, ќе погинете, задолжително ќе се вратите кон предходните гревови”?;
8. Треба ли да добивате разрешение („благослов“) од свештеникот, пред да ја смените работата, да си купите кола и т.н.? Во нормални услови тоа не се дел од одговорностите на парохискиот свештеник;
9. Ги оправдува ли раководителот лагите или искривувањето на фактите со тоа што групата треба да служи за „повисоки цели“?;
10. Се забележуваат ли појави на манија за величие на кокретниот духовник? Не се гледаат ли себе си и групата како некакви си наставници и спасители на целата Црква? Треба да запомниме, дека не ние не ја спасуваме Црквата, туку Црквата нé спасува;
11. За време на исповед обрнете внимание дали свештеникот се задлабочува многу во вашиот интимен живот? Тоа треба да ве потикне да бидете на штрек. Уште повеќе, вистинскиот духовник треба да го запре човекот, ако тој зборува нешто детално. Преподобниот Јован Лествичник кажува: „Изповедувајќи си ги гревовите пред Господа, не влегувај во детали за телесните дејствија како точно се извршени – за да не станеш клеветник на самиот себе си“ (Слово 28).
Ако дури и еден од одговорите на овие прашања покажува некакви си отклоненија од нормата, најдобро е што поскоро да ја напуштите таа група: послушанието има смисла и вредност само тогаш, кога е доброволно, а не принудно по силата на стравот, чувството за вина или емоционална уцена. Не е лесно да ја процениме сериозноста на подобната ситуација.
Сакам да го завршам своето излагање со зборовите на свешеномаченикот Кипријан Картагински: „Треба да се пазиме, возљубени мои браќа, не само од јавната и очевидна лага, но и од таква, која е прикриена со истанчено лукавство и итрина. Тој (непријателот на човечкиот род) ги измислил ересите и расколите, за да ја уништи верата, да ја изопачи вистината, да го разруши единството”.
„Треба да се плашиме” – вразумува светителот – „не толку од гонението, кое со посредство на откриен напад напријателот се мачи да ги порази и погуби Божјите раби. Каде што опасноста е очевидна и духот претходно се подготвува за битка, кога непријателот се најавува себе си, тогаш е полесно да се сочуваме. Многу повеќе треба да се боиме и да се пазиме од непријателот во оној случај, когато тој тајно се прикрадува, кога, измамувајќи со привиден мир, незабележително, скриено се придвижува, од каде што го добил името “влекач“ или змија…Тој се обидувал да го искуша и самиот Господ и затоа се приближил тајно, за да Го нападне и измами ненадејно; но бил препознаен и одбиен, бил одбиен затоа што бил откриен. Со тоа ни е даден пример – да ги избегнуваме патишата на стариот човек и неодстапно да одиме по стапките на Животодавецот Христос, за да не паднеме одново, поради невнимание, во мрежите на смртта, но предвидувајќи ја опасноста, да го достигнеме добивањето на бесмртноста“.
Протоереј Александар Новопашин
Извор: www.pravmir.ru
